Katedra Kompozycji
Geneza – Historia – Współczesność
Początki nauczania kompozycji w Krakowie
Powołana do istnienia w grudniu 1957 roku Katedra Kompozycji Akademii Muzycznej w Krakowie swoją tradycją – jako ośrodek kształcenia kompozytorów – sięga 1888 roku, tj. daty założenia Konserwatorium krakowskiego. Moment ten w sposób symboliczny wyznacza również początek istnienia krakowskiej szkoły kompozytorskiej, której pierwszą historyczną postacią był Władysław Żeleński – kompozytor i pedagog, założyciel Konserwatorium.
Do II wojny światowej w życiu muzycznym Krakowa zaznaczyły się m.in. następujące postaci absolwentów Konserwatorium: Bolesław Wallek – Walewski (który jako jedyny pedagog Konserwatorium miał w latach 1930-33 klasę kompozycji), Jerzy Gablenz, Henryk Opieński, O. Bernardino Rizzi Franciszek Konior, Kazimierz Garbusiński; w latach trzydziestych, niewiele przed wybuchem wojny zaistnieli jako utalentowani, młodzi kompozytorzy: Artur Malawski, Mieczysław Drobner, Franciszek Skołyszewski, Włodzimierz Poźniak…
Do II wojny światowej w życiu muzycznym Krakowa zaznaczyły się m.in. następujące postaci absolwentów Konserwatorium: Bolesław Wallek – Walewski (który jako jedyny pedagog Konserwatorium miał w latach 1930-33 klasę kompozycji), Jerzy Gablenz, Henryk Opieński, O. Bernardino Rizzi Franciszek Konior, Kazimierz Garbusiński; w latach trzydziestych, niewiele przed wybuchem wojny zaistnieli jako utalentowani, młodzi kompozytorzy: Artur Malawski, Mieczysław Drobner, Franciszek Skołyszewski, Włodzimierz Poźniak…
Krakowska szkoła kompozytorska
Nowy etap w dziejach krakowskiej szkoły kompozytorskiej otworzyły pierwsze lata po II wojnie światowej. W 1946 roku konserwatoria muzyczne na mocy ustawy przekształcono w państwowe wyższe szkoły muzyczne. Krakowska PWSM przeżyła wówczas okres rozkwitu. Grono profesorów PWSM budujących jej renomę jako ośrodka kształcenia w zakresie kompozycji tworzyli dwaj czołowi pedagodzy prowadzący klasy kompozycji: Stanisław Wiechowicz (pierwszy kierownik Katedry Kompozycji) i Artur Malawski. Swoje epizody w krakowskiej Alma Mater mieli tuż po wojnie: Roman Palester i Stefan Kisielewski, a także Bolesław Woytowicz (1963-65 kierownik Katedry Kompozycji).
W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych kadrę pedagogiczną Katedry zasiliło nowe pokolenie kompozytorów – absolwentów krakowskiej PWSM: Tadeusz Machl (1965-72 kierownik Katedry Kompozycji), Krystyna Moszumańska – Nazar, Bogusław Schaeffer, Krzysztof Penderecki, Zbigniew Bujarski, Marek Stachowski, Krzysztof Meyer i Adam Walaciński.
W kolejnych dwóch dekadach (lata siedemdziesiąte i osiemdziesiąte) zaznaczyła swą obecność nowa generacja twórców wykształconych w Katedrze Kompozycji PWSM – od 1979 Akademii Muzycznej w Krakowie: Józef Rychlik, Anna Zawadzka – Gołosz, Marek Chołoniewski, Magdalena Długosz, Barbara Zawadzka, tworzący dziś trzon kadry naukowej i dydaktycznej Katedry. Na przełomie stuleci dołączyło do nich następne pokolenie: Marcel Chyrzyński, Wojciech Widłak, Maciej Jabłoński, Wojciech Z. Zych i Michał Pawełek, wszyscy będący absolwentami klasy kompozycji Marka Stachowskiego. Ci ostatni aktywnie współtworzą dziś nowy obraz Katedry, otwartej na różnorodność współczesnych nurtów twórczości muzycznej.
W latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych kadrę pedagogiczną Katedry zasiliło nowe pokolenie kompozytorów – absolwentów krakowskiej PWSM: Tadeusz Machl (1965-72 kierownik Katedry Kompozycji), Krystyna Moszumańska – Nazar, Bogusław Schaeffer, Krzysztof Penderecki, Zbigniew Bujarski, Marek Stachowski, Krzysztof Meyer i Adam Walaciński.
W kolejnych dwóch dekadach (lata siedemdziesiąte i osiemdziesiąte) zaznaczyła swą obecność nowa generacja twórców wykształconych w Katedrze Kompozycji PWSM – od 1979 Akademii Muzycznej w Krakowie: Józef Rychlik, Anna Zawadzka – Gołosz, Marek Chołoniewski, Magdalena Długosz, Barbara Zawadzka, tworzący dziś trzon kadry naukowej i dydaktycznej Katedry. Na przełomie stuleci dołączyło do nich następne pokolenie: Marcel Chyrzyński, Wojciech Widłak, Maciej Jabłoński, Wojciech Z. Zych i Michał Pawełek, wszyscy będący absolwentami klasy kompozycji Marka Stachowskiego. Ci ostatni aktywnie współtworzą dziś nowy obraz Katedry, otwartej na różnorodność współczesnych nurtów twórczości muzycznej.
Era Pendereckiego
Podobnie jak synonimem krakowskiej szkoły kompozytorskiej z lat powojennych są nazwiska Wiechowicza i Malawskiego, tak dzisiaj kojarzy się ona przede wszystkim z Krzysztofem Pendereckim, którego bezprecedensowy sukces u początków kariery w latach pięćdziesiątych stał się momentem zwrotnym w dziejach Katedry Kompozycji. Dziełem Pendereckiego było otwarcie – po latach przymusowej izolacji – krakowskiego środowiska kompozytorskiego na zachód i ugruntowanie jego silnej pozycji na współczesnej mapie muzycznej Europy. Jako wieloletni rektor (1972-87), a także kierownik Katedry Kompozycji (1972-74) Krzysztof Penderecki przeprowadził Akademię Muzyczną w Krakowie oraz samą Katedrę Kompozycji przez trudne lata schyłkowego komunizmu, zachowując znaczącą autonomię i otwarcie na zewnątrz, ożywił współpracę międzynarodową będącą i dziś niewątpliwym atutem Uczelni, zaś jako pedagog – przyciągnął kandydatów na studia z kraju i zagranicy.
Realizację wyznaczonych przez Pendereckiego celów kontynuowali jego bliscy współpracownicy: Krystyna Moszumańska – Nazar (w latach 1974-75 kierownik Katedry Kompozycji, 1987-93 rektor Akademii Muzycznej w Krakowie, która pozyskała dla Uczelni obecną siedzibę przy ul. Św. Tomasza; zm. 2008) oraz najwybitniejszy absolwent jego klasy kompozycji, znakomity pedagog – Marek Stachowski (w latach 1975-2004 kierownik Katedry Kompozycji, 1993-99 i 2002-04 rektor Akademii Muzycznej w Krakowie, zm. 2004). Ich działalność zaowocowała rozwojem kadry naukowej i dydaktycznej (nowe pokolenia kompozytorów działających w Katedrze Kompozycji), podniesieniem poziomu i unowocześnieniem metod nauczania oraz silnym zaznaczeniem obecności krakowskiego środowiska kompozytorskiego w skali krajowej i międzynarodowej.
Pracownicy niesamodzielni:
Realizację wyznaczonych przez Pendereckiego celów kontynuowali jego bliscy współpracownicy: Krystyna Moszumańska – Nazar (w latach 1974-75 kierownik Katedry Kompozycji, 1987-93 rektor Akademii Muzycznej w Krakowie, która pozyskała dla Uczelni obecną siedzibę przy ul. Św. Tomasza; zm. 2008) oraz najwybitniejszy absolwent jego klasy kompozycji, znakomity pedagog – Marek Stachowski (w latach 1975-2004 kierownik Katedry Kompozycji, 1993-99 i 2002-04 rektor Akademii Muzycznej w Krakowie, zm. 2004). Ich działalność zaowocowała rozwojem kadry naukowej i dydaktycznej (nowe pokolenia kompozytorów działających w Katedrze Kompozycji), podniesieniem poziomu i unowocześnieniem metod nauczania oraz silnym zaznaczeniem obecności krakowskiego środowiska kompozytorskiego w skali krajowej i międzynarodowej.
Pedagodzy Katedry
Pracownicy samodzielni
(uprawnieni do pełnienia funkcji promotora w doktoratach):
- prof. dr hab. Marek Chołoniewski, kierownik Studia Muzyki Elektroakustycznej (muzyka komputerowa i elektroakustyczna, eksperyment dźwiękowy);
- prof. dr hab. Józef Rychlik (kompozycja – studia I, II i III stopnia);
- prof. dr hab. Marcel Chyrzyński (kompozycja – studia I, II i III stopnia);
- prof. dr hab. Wojciech Widłak (kompozycja – studia I, II i III stopnia);
- prof. dr hab. Anna Zawadzka – Gołosz (kompozycja – studia I, II i III stopnia; harmonia);
- dr hab. Mateusz Bień, prof. AMKP (kompozycja algorytmiczna, muzyka elektroakustyczna i komputerowa, muzyka w filmie);
- dr hab. Magdalena Długosz, prof. AMKP (kompozycja, kompozycja elektroakustyczna – studia II i III stopnia; współczesne techniki kompozytorskie, komputerowe kształcenie słuchu);
- dr hab. Maciej Jabłoński – (kompozycja – studia I, II i III stopnia, współczesne techniki kompozytorskie; instrumentacja, kontrapunkt);
- dr hab. Michał Pawełek (muzyka elektroakustyczna i komputerowa, komputerowe kształcenie słuchu, fuga, wykonawstwo muzyki nowej);
- dr hab. Wojciech Ziemowit Zych, prof. AMKP (instrumentacja, kontrapunkt XX i XXI wieku).
Pracownicy niesamodzielni:
- dr Michał Gronowicz (kontrapunkt, fuga, literatura muzyczna baroku i klasycyzmu);
- dr Karol Nepelski (muzyka teatralna, instrumentacja, komputerowa edycja nutowa);
- dr Piotr Peszat (muzyka elektroakustyczna, komputerowa, multimedia, współczesne techniki kompozytorskie);
- dr Jarosław Płonka, opiekun Koła naukowego studentów kompozycji (współczesne techniki kompozytorskie, wstęp do kompozycji);
W latach 2000’ w gronie profesorów Katedry Kompozycji znaleźli się też m.in.:
- prof. dr hab. Zbigniew Bargielski – wybitny kompozytor i pedagog działający w Polsce i Austrii, ceniony jako artysta za niezależną postawę i oryginalne koncepcje muzyczne;
- prof. Krzysztof Meyer – kompozytor i teoretyk muzyki, autor wybitnych dzieł wielu gatunków oraz znanych na całym świecie publikacji książkowych;
- dr hab. Krzysztof Knittel – kompozytor wielu różnych gatunków i stylów muzyki, improwizator, prezes Polskiej Rady Muzycznej, zasłużony dla polskiej kultury muzycznej.
Oferta edukacyjna
Dzisiejsza Katedra Kompozycji prowadzi ożywioną działalność pedagogiczną, kształcąc elitarną grupę studentów kompozycji na każdym roku studiów. Jednostka prowadzi:
studia I stopnia stacjonarne na kierunku kompozycja i teoria muzyki w specjalności kompozycja
studia II stopnia stacjonarne na kierunku kompozycja i teoria muzyki w specjalności kompozycja
– profil główny
– specjalizacja kompozycja elektroakustyczna
– specjalizacja muzyka teatralna, filmowa i użytkowa
studia III stopnia (doktoranckie) w dyscyplinie artystycznej kompozycja i teoria muzyki w specjalności kompozycja
Bogata oferta edukacyjna prowadzonej w Katedrze Kompozycji specjalności obejmuje przedmioty wchodzące w odwieczny kanon nauczania warsztatu kompozytorskiego (przedmiot główny – kompozycja, instrumentacja, kontrapunkt i fuga, harmonia), oraz najnowsze zdobycze w dziedzinie kształcenia: współczesne techniki kompozytorskie, muzykę elektroakustyczną i komputerową, teatralną i filmową.
W ostatnich latach w ramach studiów II stopnia na kierunku kompozycja i teoria muzyki w specjalności kompozycja uruchomiono studia w specjalizacjach: kompozycja elektroakustyczna oraz muzyka teatralna, filmowa i użytkowa. Istotą obu tych profili studiów jest wyposażenie absolwentów studiów kompozytorskich – w pełni wykształconych, profesjonalnych kompozytorów – w podstawowe narzędzia i umiejętności właściwe dla danej specjalizacji. Program tych studiów obejmuje zatem kanon przedmiotów właściwy dla studiów II stopnia w specjalności kompozycja uzupełniony o przedmioty fachowe i kursy specjalistyczne. Co roku w ramach koncertów dyplomowych studentów dyrygentury mają miejsce wykonania wybranych utworów dyplomowych studentów kompozycji (studia II stopnia).
Uzupełnienie bogatej oferty edukacyjnej Katedry Kompozycji stanowią seminaria i warsztaty naukowe poświęcone wybranym zagadnieniom muzyki współczesnej, w których udział biorą wybitni kompozytorzy z różnych stron świata, zapraszani w ramach projektów naukowych realizowanych w Katedrze. W ostatnich latach w Katedrze Kompozycji gościli z wykładami m.in.: Per Nørgård, Bent Sørensen, Peter-Jan Wagemans, Marta Ptaszyńska, Martin Smolka, Tadeusz Wielecki, Rytis Mažulis, Wu Wei, Yinam Leef, Agata Zubel, Hanna Kulenty, Paweł Mykietyn,Douglas Knehans, François Sarhan, Richard Causton, a także wybitni twórcy muzyki filmowej: Tan Dun, Richard Bellis (wykładowca gościnny specjalizacji muzyka teatralna, filmowa, użytkowa).
studia I stopnia stacjonarne na kierunku kompozycja i teoria muzyki w specjalności kompozycja
studia II stopnia stacjonarne na kierunku kompozycja i teoria muzyki w specjalności kompozycja
– profil główny
– specjalizacja kompozycja elektroakustyczna
– specjalizacja muzyka teatralna, filmowa i użytkowa
studia III stopnia (doktoranckie) w dyscyplinie artystycznej kompozycja i teoria muzyki w specjalności kompozycja
Bogata oferta edukacyjna prowadzonej w Katedrze Kompozycji specjalności obejmuje przedmioty wchodzące w odwieczny kanon nauczania warsztatu kompozytorskiego (przedmiot główny – kompozycja, instrumentacja, kontrapunkt i fuga, harmonia), oraz najnowsze zdobycze w dziedzinie kształcenia: współczesne techniki kompozytorskie, muzykę elektroakustyczną i komputerową, teatralną i filmową.
W ostatnich latach w ramach studiów II stopnia na kierunku kompozycja i teoria muzyki w specjalności kompozycja uruchomiono studia w specjalizacjach: kompozycja elektroakustyczna oraz muzyka teatralna, filmowa i użytkowa. Istotą obu tych profili studiów jest wyposażenie absolwentów studiów kompozytorskich – w pełni wykształconych, profesjonalnych kompozytorów – w podstawowe narzędzia i umiejętności właściwe dla danej specjalizacji. Program tych studiów obejmuje zatem kanon przedmiotów właściwy dla studiów II stopnia w specjalności kompozycja uzupełniony o przedmioty fachowe i kursy specjalistyczne. Co roku w ramach koncertów dyplomowych studentów dyrygentury mają miejsce wykonania wybranych utworów dyplomowych studentów kompozycji (studia II stopnia).
Uzupełnienie bogatej oferty edukacyjnej Katedry Kompozycji stanowią seminaria i warsztaty naukowe poświęcone wybranym zagadnieniom muzyki współczesnej, w których udział biorą wybitni kompozytorzy z różnych stron świata, zapraszani w ramach projektów naukowych realizowanych w Katedrze. W ostatnich latach w Katedrze Kompozycji gościli z wykładami m.in.: Per Nørgård, Bent Sørensen, Peter-Jan Wagemans, Marta Ptaszyńska, Martin Smolka, Tadeusz Wielecki, Rytis Mažulis, Wu Wei, Yinam Leef, Agata Zubel, Hanna Kulenty, Paweł Mykietyn,Douglas Knehans, François Sarhan, Richard Causton, a także wybitni twórcy muzyki filmowej: Tan Dun, Richard Bellis (wykładowca gościnny specjalizacji muzyka teatralna, filmowa, użytkowa).
Współpraca międzynarodowa
Ożywiona współpraca międzynarodowa (m.in. w ramach programu Socrates – Erasmus) stawia Akademię Muzyczną w Krakowie, a zatem i jej Katedrę Kompozycji w ścisłej czołówce uczelni muzycznych Europy. Corocznie grono kandydatów, studentów i stażystów powiększają młodzi muzycy z różnych krajów Europy oraz innych kontynentów (m.in. Azji i Ameryk), przyciągani przez nazwiska wybitnych pedagogów oraz panującą tu, sprzyjającą nauce i twórczości atmosferę. Nie bez znaczenia przy naborze kandydatów pozostaje ogromny potencjał edukacyjny Katedry, obejmujący różne nurty twórczości muzycznej, reprezentowane przez poszczególnych pedagogów Katedry. Stanowi on kontynuację wielowątkowej tradycji krakowskiej szkoły kompozytorskiej, w której spotykały się: muzyka chóralna, folkloryzm, neoklasycyzm, dodekafonia i serializm, sonoryzm, nowy romantyzm, muzyka elektroakustyczna i komputerowa, teatralna i filmowa… Grono wybitnych osobowości artystycznych składających się na kadrę pedagogiczną Katedry Kompozycji wspólnie buduje obraz jednostki gruntownie i wszechstronnie kształcącej studentów, generującej nowe pokolenia twórców, z których wiele nazwisk na stałe wpisało się w panoramę polskiej muzyki współczesnej.
Aktywność studentów
To wyróżnik krakowskiej szkoły kompozytorskiej w panoramie polskich uczelni muzycznych. Od początku lat 2000’ obserwuje się znaczący wzrost aktywności studentów Katedry Kompozycji, przejawiający się w organizowanych przez nich koncertach, spotkaniach ze znaczącymi twórcami, sukcesach w konkursach kompozytorskich. Obecnie studenci kompozycji prowadzą niezwykle intensywną działalność artystyczno-organizacyjną m.in. w ramach założonego w 2011 roku Koła Naukowego Studentów Kompozycji „Il Cannone” (opiekun: prof. dr hab. Anna Zawadzka-Gołosz), w wyniku której odbywa się rokrocznie kilka studenckich koncertów kameralnych, a nawet orkiestrowych z wykonaniami utworów studentów.
Studenci kompozycji współpracują ze swoimi kolegami z innych uczelni muzycznych w Polsce, organizując wspólne koncerty i przedsięwzięcia artystyczne. Korzystają także z życzliwości i otwarcia instytucji kultury, mając możliwość prezentacji własnej twórczości także na forum pozaakademickim.
Studenci kompozycji współpracują ze swoimi kolegami z innych uczelni muzycznych w Polsce, organizując wspólne koncerty i przedsięwzięcia artystyczne. Korzystają także z życzliwości i otwarcia instytucji kultury, mając możliwość prezentacji własnej twórczości także na forum pozaakademickim.
Studio Muzyki Elektroakustycznej (SME)
Odrębny nurt działalności Katedry Kompozycji stanowi od kilkudziesięciu już lat Studio Muzyki Elektroakustycznej, założone w 1973 przez prof. Józefa Patkowskiego, obecnie kierowane przez prof. dra hab. Marka Chołoniewskiego. Wyjątkowa aktywność Studia znajduje wyraz w niezliczonych wykładach, seminariach, kursach i warsztatach muzyki nowej (ze szczególnym uwzględnieniem elektroakustycznej i komputerowej), prowadzonych przez wybitnych specjalistów różnych dziedzin. Festiwal Audio art, Bridges (Pomosty), Międzynarodowe Warsztaty Muzyki Współczesnej Kraków – Stuttgart – to tylko wybrane z organizowanych przez Studio przedsięwzięć. W 2005 Studio Muzyki Elektroakustycznej zainicjowało powstanie Polskiego Stowarzyszenia Muzyki Elektroakustycznej, które jest polską federacją Międzynarodowej Konfederacji Muzyki Elektroakustycznej.
Promocja muzyki nowej
Katedra Kompozycji pełni również rolę ośrodka promocji muzyki nowej. Wielokrotnie uczestniczyła we współtworzeniu sukcesu Międzynarodowych Dni Muzyki Kompozytorów Krakowskich, Międzynarodowego Konkursu Muzyki Kameralnej XX wieku, Festiwalu Muzyki Polskiej, Forum Młodych Kompozytorów. Współpracuje ze Związkiem Kompozytorów Polskich, Stowarzyszeniem „Muzyka Centrum”, Polskim Wydawnictwem Muzycznym, MFMW Warszawska Jesień i wieloma innymi organizacjami kultury. Organizuje i współorganizuje sesje naukowe, warsztaty i seminaria, koncerty i inne ważne wydarzenia związane z muzyką współczesną. Utwory kompozytorów związanych z Katedrą Kompozycji zostały wydane na wielu płytach i opublikowane w wydawnictwach w Polsce i za granicą. Obecność kompozytorów młodszego pokolenia – absolwentów i pedagogów Katedry Kompozycji krakowskiej Akademii Muzycznej – na Międzynarodowym Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień” (m.in. Bień, Jabłoński, Pawełek, Widłak, Zych, Gryka, Peszat, Kruk, Strzelec), a także sukcesy pedagogów Katedry na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO w Paryżu (Stachowski, Bujarski, Bargielski, Widłak, Długosz) dobitnie świadczą o potencjale twórczym i dydaktycznym tej jednostki.
KIEROWNICY KATEDRY KOMPOZYCJI
Stanisław Wiechowicz 1957-63
Bolesław Woytowicz 1963-65
Tadeusz Machl 1965-72
Krzysztof Penderecki 1972-74
Krystyna Moszumańska – Nazar 1974-75
Marek Stachowski 1975-2004
Wojciech Widłak od 2005-2020
Mateusz Bień od 2020
Bolesław Woytowicz 1963-65
Tadeusz Machl 1965-72
Krzysztof Penderecki 1972-74
Krystyna Moszumańska – Nazar 1974-75
Marek Stachowski 1975-2004
Wojciech Widłak od 2005-2020
Mateusz Bień od 2020
oprac. Wojciech Widłak, Mateusz Bień