Katedra Organów

---

Katedra Organów rozpoczęła  działalność w 1957 roku i była (do 1973) jedyną katedrą, która swoim zasięgiem obejmowała wszystkie wyższe uczelnie w Polsce, prowadzące działalność dydaktyczną w zakresie wirtuozowskiej gry na organach (Warszawa, Poznań, Wrocław, Łódź, Gdańsk). Wybór Krakowa jako siedziby Międzyuczelnianej Katedry Organów nie był przypadkowy, ponieważ właśnie tutaj po 1945 r. kontynuowali, przerwaną wojną i okupacją, rozpoczętą w Warszawie działalność pedagogiczną dwaj wybitni polscy organiści: Bronisław Rutkowski i Józef Chwedczuk.

Pierwszym kierownikiem Katedry był prof. Bronisław Rutkowski (1955-64 rektor PWSM w Krakowie), który wytyczył zasadnicze kierunki działań, jak czuwania nad poziomem nauczania gry organowej w kraju, sprawami wydawniczymi oraz ochroną organów historycznych i budową nowych instrumentów.

W zakresie spraw edytorskich zawarto wówczas porozumienie z Polskim Wydawnictwem Muzycznym, opracowano katalog  organowych utworów z uwzględnieniem muzyki polskiej. Nawiązano współpracę z firmą fonograficzną Polskie Nagrania, celem propagowania na płytach znanych polskich organów. Dzięki staraniom Katedry zainaugurowano w 1959 pierwszy w Polsce festiwal muzyki organowej w Gdańsku-Oliwie.

Katedra musiała się zmierzyć z problematyką stanu instrumentarium organowego w Polsce tak w uczelniach, szkołach muzycznych i salach koncertowych, jak i w historycznych obiektach sakralnych. Udało się jednak uchronić przed przebudową i rozpocząć starania o zabezpieczenie i konserwację zabytkowych organów, m. in. w Jędrzejowie, Olkuszu, Kazimierzu Dolnym nad Wisłą, kolegiacie św. Anny w Krakowie.

Rangę i talenty pedagogiczne krakowskich pedagogów potwierdzały artystyczne  sukcesy ich uczniów; do najbardziej spektakularnych należało zdobycie przez Joachima Grubicha I nagrody na Międzynarodowym Konkursie Muzycznym w Genewie (1962).

Po śmierci prof. Rutkowskiego zainicjowane przez niego działania kontynuował II Kierownik Katedry prof. Józef Chwedczuk (rektor Uczelni 1969-72). W zakresie spraw dydaktycznych dążył on do uporządkowania i aktywizacji nauczania w szkolnictwie muzycznym II st.; zainicjował także odbywające się po dzień dzisiejszy ogólnopolskie przesłuchania uczniów klas organów szkół średnich. W 1966, dzięki wspólnej inicjatywie Katedry i Filharmonii Krakowskiej, odbył się I Międzynarodowy Festiwal Dni Muzyki Organowej, który w kolejnych latach stał się ważnym corocznym wydarzeniem w życiu muzycznym Krakowa.

W 1968 roku z inicjatywy grupy studentów powstało Uczelniane Koło Naukowe Muzyki Organowej, prowadzące działalność w zakresie zainteresowań historycznymi organami oraz muzyką dawną. Prof. J. Chwedczuk i doc. J. Jargoń konsultowali prace organmistrzowskie, które wówczas przeprowadzano przy instrumentach w Oliwie, Kamieniu Pomorskim i Fromborku. Szczególną uwagę poświęcono imponującym organom w Leżajsku. Efektem powyższej działalności było powołanie do życia w 1972 krakowskiej pracowni konserwacji organów zabytkowych, działającej w ramach Państwowego Przedsiębiorstwa Konserwacji Zabytków. Krakowscy studenci i absolwenci nadal wyróżniali się na forum ogólnopolskim i międzynarodowym; w 1972 Józef Serafin zdobył I Nagrodę na Międzynarodowym Konkursie Organowym w Norymberdze.

W tym samym roku przeszedł na emeryturę prof. Chweczuk; kierownictwo  Katedry objął doc. Jan Jargoń. Swoje obowiązki pełnił 23 lata (w okresie 1972-75 był także prorektorem Uczelni). Zasadnicze kierunki działań J. Jargonia zmierzały ku rozwojowi bazy instrumentalnej na potrzeby szkolnictwa, m. in. wybudowano wówczas pierwszy dla celów dydaktycznych na terenie Krakowa instrument mechaniczny firmy A. Schuke z Poczdamu, (w PWSM, 1976), a także instrumenty mechaniczne w szkołach II st. w Rzeszowie, Krakowie, Przemyślu, jak również. w sali koncertowej Filharmonii Krakowskiej zainstalowano duże trzymanuałowe mechaniczne organy A. Schukego. Podjęto także dalsze starania w zakresie ochrony organów zabytkowych (Jędrzejów, Kazimierz Dln. nad Wisłą, Orawka, Olkusz i w krakowskich kościołach: św. Mikołaja, OO. Paulinów na Skałce, Bazylice Mariackiej, OO. Karmelitów „na Piasku”). Prof. Jargoń był autorem wielu projektów brzmieniowych nowych instrumentów, jak np. w kościele XX. Salezjanów w Krakowie – Dębnikach, „Arce Pana” w Nowej Hucie – Bieńczycach, także w Krakowie – Mistrzejowicach i w sali Filharmonii Krakowskiej (organy J. Klaisa, 1996). Dokonał się również wówczas znaczący rozwój kadry pedagogicznej, powiększenie ilości klas organów, kontynuowano popieranie inicjatyw studenckich w zakresie działalności kół naukowych, organizowano kursy mistrzowskie, nawiązując współpracę z wybitnymi profesorami z zachodnich uczelni.

Po śmierci prof. Jargonia kierownictwo Katedry objął w 1996 prof. Józef Serafin. Podjął kierunki działań wytyczone przez poprzedników. Starania o zakup nowego, dużego  instrumentu koncertowego, zostały uwieńczone powodzeniem w 2002 roku: w sali 404 w nowym budynku przy ul. św. Tomasza 43 firma organmistrzowska K. Schukego z Berlina zainstalowała 29-głosowe trzymanuałowe organy, o trakturze mechanicznej z elektroniczną obsługą rejestrów.

W 2008 roku Katedra Organów obchodziła uroczysty jubileusz 50-lecia, połączony z sesją naukową oraz okolicznościowymi koncertami. Regularnie od szeregu lat w sali organowej 404 odbywają się poniedziałkowe koncerty profesorskie w wykonaniu wykładowców Katedry, a także koncerty studenckie. W roku 2007 miało miejsce bezprecedensowe wydarzenie – wykonanie przez pedagogów i studentów Katedry dzieł organowych wszystkich Dietricha Buxtehudego (w 300. rocznicę śmierci Kompozytora), w 2008 odbył się Ogólnopolski Konkurs Organowy utworów D. Buxtehudego, w roku następnym – kolejny, poświęcony twórczości Felixa Mendelssohna-Bartholdy’ego oraz Petra Ebena. Od tego czasu co dwa lata odbywa się w grudniu lat nieparzystych Ogólnopolski Konkurs Organowy im. Profesora Bronisława Rutkowskiego – w 2019 miała miejsce jego VII edycja.

Katedra regularnie bierze czynny udział w organizacji festiwalu Zaduszki Organowe im. J. Jargonia, Międzynarodowego Festiwalu Letnie Koncerty Organowe, oraz letniego Festiwalu Organowego w Sejnach, będącego cenną formą doskonalenia umiejętności studentów.

W ostatnich latach działalność Katedry uległa jeszcze bardziej znaczącej intensyfikacji – odbywają się wyjątkowo liczne międzynarodowe sesje naukowe, gościnne wykłady, kursy mistrzowskie, prowadzone przez światowej sławy profesorów organistów-wirtuozów, zaś studenci rokrocznie zdobywają laury na liczących się konkursach krajowych i zagranicznych.

Instrumenty pozostające w dyspozycji Katedry:

Sala 404
– organy 29 gł. Karl Schuke – Berlin, Niemcy (2002); 3 man., ped., traktura gry mechaniczna, traktura rejestrów elektromagnetyczna, system Setzer

Sala 319
– organy 13 gł. Alexander Schuke – Poczdam, Niemcy (1976); 2 man., ped.,  mechaniczna traktura gry i rejestrów
– pozytyw przenośny 2 gł. Molin (2011); manuał bas/dyszkant, transpozycja

Sala 225
– organy 9 gł. Dirk Andries Flentrop – Zaandam, Holandia (1975); 2 man., ped.,  mechaniczna traktura gry i rejestrów
– pozytyw przenośny 3 gł. Siedlar (1995); manuał,  transpozycja

Sala  224
– pozytyw stacjonarny 4 gł.  Hammer (1976); manuał bas/dyszkant, ped. podwieszony

Sala 320
– organy 19 gł. Kamiński (1973) / Siedlar (1998); 2 man., ped., traktura gry elektropneumatyczna