Katedra Fortepianu
Historia Katedry Fortepianu
Początki rozwoju pianistyki w Krakowie sięgają pierwszego dwudziestolecia XIX wieku. Tutaj w roku 1822 w wieku lat pięciu zadebiutował grając publicznie na fortepianie urodzony w tym mieście Antoni Kątski/Antoine de Konstki (1817-1899), jeden z najsłynniejszych pianistów swych czasów, późniejszy uczeń Fielda i Thalberga, przyjaciel Chopina, profesor konserwatorium paryskiego oraz m.in. założyciel petersburskiego Towarzystwa Muzycznego. W Krakowie urodzili się i rozpoczynali swoją edukację pianistyczną jedni z najwybitniejszych wirtuozów XIX i początku XX wieku – Józef Hoffman, Ignacy Friedman, Zygmunt Stojowski, Zygmunt Dygat. Zarówno Hoffman jak i Stojowski, poprzez swój wkład w utworzenie Curtis Institute of Music w Filadelfii oraz Juilliard School of Music w Nowym Jorku stali się współtwórcami amerykańskiej szkoły pianistycznej. Ich uczniami było wielu późniejszych wybitnych pianistów światowej sławy jak Shura Cherkassky, Ruth Slenczynska, Misha Levitzki czy Guiomar Novaes.
W drugiej połowie XIX wieku jedną z najbardziej znaczących postaci pedagogiki fortepianowej w mieście była Flora Grzywińska, która wykształciła szereg znakomitych osobowości pianistycznych m.in. Friedmana i Seweryna Eisenbergera. W tym czasie Kraków był, obok Lwowa, drugim najważniejszym ośrodkiem transmisji tradycji chopinowskiej, dzięki postaci księżnej Marceliny Czartoryskiej, uczennicy Fryderyka Chopina, która wywierała znaczący wpływ na życie muzyczne w mieście. Dzięki jej wsparciu Władysław Żeleński założył w roku 1888 Konserwatorium miejskie, kontynuując dzieło swojego Mistrza, Franciszka Mireckiego, który już w pierwszej połowie XIX wieku powołał do życia krakowską Szkołę i Bursę Muzyczną.
Od początku istnienia konserwatorium nauczanie gry na fortepianie było najpopularniejszym kierunkiem kształcenia. Wśród profesorów prowadzących swoje klasy fortepianu znaleźli się m.in. założyciel Władysław Żeleński (od 1887), Jan Drozdowski (1889-1918), absolwent Konserwatorium Wiedeńskiego oraz Bolesław Domaniewski (1890-1900), absolwent Konserwatorium w Petersburgu. W okresie późniejszym kurs wyższy gry na fortepianie prowadzili m.in. absolwenci Konserwatorium Petersburskiego: Jerzy Lalewicz (1905-1912) i Wiktor Łabuński (1919-1928) oraz Seweryn Eisenberger (1914-1922), który ukończył wyższe studia pianistyczne w Wiedniu. Konserwatorium szybko stało się jednym z ośrodków związanych silnie z tradycją szkoły pianistycznej Teodora Leszetyckiego i Anny Esipowej poprzez ich uczniów: Bolesława Domaniewskiego, Seweryna Eisenbergera i Jerzego Lalewicza. Kursy mistrzowskie dla studentów fortepianu w pierwszym dwudziestoleciu XX wieku prowadził m.in. Ignacy Friedman. Najbardziej znanym koncertującym pianistą, który ukończył konserwatorium krakowskie w tym czasie był Mieczysław Münz, późniejszy nauczyciel m.in. Emanuela Axa i Eugene’a Indjica. Klasę mistrzowską fortepianu w krakowskiej uczelni objął w roku 1928 Egon Petri, do którego na konsultacje uczęszczało wielu polskich pianistów, w tym późniejszych pracowników powojennej Katedry. Długoletnim profesorem fortepianu był Kazimierz Krzyształowicz (1907-1929), absolwent Lalewicza, który wywarł znaczący wpływ na krakowskie środowisko pianistyczne. W latach 1929-1931 swoją klasę prowadził w konserwatorium krakowskim Bolesław Kon, laureat III nagrody na Konkursie Chopinowskim w Warszawie oraz Grand Prix na Konkursie Pianistycznym w Wiedniu. W latach 1932-1936 najwyższy kurs fortepianu prowadził w Krakowie Edward Steuermann (1892-1964), uczeń Ferruccia Busoniego, przyjaciel i prawykonawca utworów fortepianowych Arnolda Schoenberga oraz jeden z najbardziej uznanych autorytetów pedagogicznych XX wieku. Lekcji przed rokiem 1939 udzielał także Zbigniew Drzewiecki (1890-1971).
Silnie związany ze tradycją pianistyczną konserwatorium był, urodzony w Krakowie, Jan Ekier, który odbył tutaj większą część swych studiów pianistycznych pod kierunkiem Olgi Stolfowej, absolwentki Jerzego Lalewicza. Z krakowskiego konserwatorium i tutejszej szkoły pianistycznej wywodzą się pedagodzy i późniejsi założyciele Katedry Fortepianu Akademii Muzycznej w Katowicach: Władysława Markiewiczówna, (uczennica Kazimierza Krzyształowicza i Seweryna Eisenbergera, dyplom w roku 1920), Aleksander Brachocki (uczeń Zygmunta Stojowskiego) oraz Ludwik Stefański (uczeń Krzyształowicza).
Po zakończeniu II wojny światowej w roku 1945 Konserwatorium reaktywowano, a następnie po paru miesiącach przemianowano na Państwową Wyższą Szkołę Muzyczną, w której powstała obecna Katedra Fortepianu. Klasy objęli wybitni pedagodzy i pianiści: Jan Hoffman, Karol Klein, Adam Rieger, Ludwik Stefański i Henryk Sztompka. Dyrektorem placówki a później Rektorem został wybitny pianista i pedagog Zbigniew Drzewiecki. Wśród prowadzących klasę fortepianu znalazły się osoby uczące w konserwatorium przedwojennym, jak m.in. Kazimierz Krzyształowicz, Jan Hoffman i Adam Rieger. W 1957 roku zostały utworzone dwie Katedry Fortepianu:
I Katedra Fortepianu (Katedra Fortepianu i Kameralistyki) kierowana była kolejno przez:
prof. Jana Hoffmana (1957-1981),
prof. Irenę Sijałową- Vogel (1981-1987),
doc. Janusza Dolnego (1987-1990).
Kierownikami II Katedry Fortepianu byli natomiast:
prof. Henryk Sztompka (1957-1964),
prof. Bolesław Woytowicz (1964–1969),
prof. Ludwik Stefański (1974–1982),
prof. Ewa Bukojemska (1982–1990).
W 1962 roku do grona pedagogów dołączył Jan Ekier. W 1972 sekcja kameralistyki wyodrębniła się i przekształciła w odrębną katedrę, którą kierował Józef Mikulski. W roku 1990 doszło do zjednoczenia obydwu Katedr Fortepianu, których wspólnym kierownikiem do roku 2010 była prof. Ewa Bukojemska. W 2010 roku kierownikiem Katedry został prof. dr hab. Andrzej Pikul, w roku 2020 funkcję tę objęła prof. dr. hab. Mariola Cieniawa.
Pracownikami naukowo dydaktycznymi w Katedrze po 1945 roku byli wybitni pianiści i pedagodzy m.in. Maria Bilińska-Riegerowa, , Halina Ekier, Jan Ekier, Andrzej Jasiński, Barbara Korytowska Jerzy Łukowicz, Janusz Olejniczak, Katarzyna Popowa-Zydroń, Regina Smendzianka, Adam Wodnicki, Stefan Wojtas, Tadeusz Żmudziński.
Katedra Fortepianu Akademii Muzycznej w Krakowie jest jedyną, posiadającą dwóch absolwentów – laureatów I nagrody Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w Warszawie: Halinę Czerny-Stefańską i Adama Harasiewicza. Wśród wychowanków i osób związanych z Katedrą Fortepianu krakowskiej uczelni można znaleźć również innych laureatów tego konkursu, jak: Fou Ts’ong, Maria Bilińska-Riegerowa, Elżbieta Głąbówna, Bolesław Kon, Marcin Koziak, Waldemar Maciszewski, Janusz Olejniczak, Regina Smendzianka (pierwsza powojenna dyplomantka PWSM w Krakowie), Henryk Sztompka, Bolesław Woytowicz, Tadeusz Żmudziński.
Do grona laureatów innych prestiżowych konkursów pianistycznych o randze międzynarodowej można zaliczyć: Janinę Baster, Janusza Dolnego, Ewę Bukojemską, Aleksandrę Ablewicz, Jerzego Łukowicza, Marię Szmyd, Andrzeja Pikula, Mariolę Cieniawę, Sławomira Zubrzyckiego, Jerzego Tosika- Warszawiaka, Mirosława Herbowskiego, Piotra Machnika, Irenę Sijałową-Vogel, Marka Szlezera, Gajusza Kęskę, Mariana Sobulę, Piotra Różańskiego, Milenę Kędrę i inn.. Większość spośród wyżej wymienionych pracowało, bądź pracuje dla macierzystej uczelni prowadząc jednocześnie ożywioną działalność koncertową.
Pracownicy Katedry Fortepianu zasłużyli się dobitnie na polu edytorstwa muzycznego, wydając szereg dzieł literatury fortepianowej. Ekier, Drzewiecki, Hoffman i Rieger jako pracownicy katedry przyczynili się do opracowaniu dla Polskiego Wydawnictwa Muzycznego trzonu repertuaru fortepianowego używanego w polskim szkolnictwie muzycznym. Wśród pracowników katedry szczególnie aktywnych na polu edytorstwa należy wymienić: Ewę Bukojemską, Jana Ekiera, Zbigniewa Drzewieckiego, Jana Hoffmana, Adama Riegera, Marka Szlezera, Adama Wodnickiego, Bolesława Woytowicza.
W latach 2013/2014 i 2015/2016 profesorem wizytującym Katedry był prof. dr h.c. Paul Badura- Skoda, natomiast w roku akademickim 2014/2015 prof. Dina Yoffe. W roku 2016/2017 funkcję tę objęła prof. Konstanze Eickhorst a po niej w roku 2017/2018 prof. Aquilles delle Vigne.
Znani absolwenci Katedry Fortepianu Akademii Muzycznej w Krakowie:
Janina Łada (dyplom ze złotym medalem 1896), Klara Czop-Umlauff, Felicjan Szopski, Juliusz Gawroński (klasa fortepianu Bolesława Domaniewskiego); Mieczysław Münz, Kazimiera Treterowa, Olga Stolfowa, Kazimierz Krzyształowicz (klasa fortepianu Jerzego Lalewicza); Władysława Markiewiczówna, Olga Martusiewicz (klasa fortepianu Seweryna Eisenbergera), Adam Rieger, Jan Hoffman, Karol Klein, Ludmiła Berkwitz (klasa fortepianu Wiktora Łabuńskiego); Maria Bilińska (klasa fortepianu Edwarda Steuermanna), Regina Smendzianka, Zofia Zagajewska, Jean Fassina (klasa fortepianu Henryka Sztompki), Halina Czerny-Stefańska, Waldemar Maciszewski, Włodzimierz Obidowicz, Adam Harasiewicz (klasa fortepianu Zbigniewa Drzewieckiego); Elżbieta Głąbówna (klasa fortepianu Haliny Ekier i Jana Ekiera), Zbigniew Śliwiński (aspirantura) (klasa fortepianu Bolesława Woytowicza); Janusz Dolny, Janina Baster, Marek Drewnowski, Adam Wodnicki (klasa fortepianu Jana Hoffmana); Alicja Masan, Halina Kochan, Adam Kaczyński (klasa fortepianu Barbary Korytowskiej); Artur Jaroń, Mirosław Herbowski (klasa fortepianu Ireny Sijałowej-Vogel); Jerzy Łukowicz, Stefan Wojtas, Marek Koziak, Ewa Bukojemska, Janusz Skowron, Jerzy Stryjniak, Jacek Tosik-Warszawiak (klasa fortepianu Ludwika Stefańskiego) Romana Podsadecka, Andrzej Pikul, Mariola Cieniawa, Marta Peter (klasa fortepianu Tadeusza Żmudzińskiego); Mariusz Sielski (klasa fortepianu Janusza Dolnego); Katarzyna Musiał, Piotr Machnik, Marcin Koziak, Krzysztof Książek (klasa fortepianu Stefana Wojtasa); Olga Łazarska, Józef Kapustka, Marek Szlezer, Piotr Różański (klasa fortepianu Ewy Bukojemskiej); Gajusz Kęska, Marian Sobula, Milena Kędra, Przemysław Winnicki (klasa fortepianu Andrzeja Pikula).
Kursy mistrzowskie prowadzone były przez światowej klasy pedagogów i pianistów: Dmitrija Baszkirowa, Borisa Blocha, Daniela Blumenthala, Bruno Canino, Pascala le Corre, Marcellę Crudeli, Victora Derevianko, Eugene’a Indjica, Petera Jablonskiego, Andrzeja Jasińskiego, Kevina Kennera, Radoslava Kvapila, Neala Larabee, Annę Malikovą, Andre Marchand, Gyorgy Nadora, Ewę Osińską, Einar Steen-Nokleberga, Tamasa Ungara, Edith Picht-Axenfeld.
W ramach Katedry Fortepianu działa Koło Naukowe Pianistów, które aktywnie uczestniczy w życiu Katedry i Uczelni. Koło otrzymało wyróżnienie na Ogólnopolskim konkursie dla autorów i promotorów najlepszych projektów naukowych realizowanych przez studentów i doktorantów za współorganizację Cieszyńskich Spotkań z Muzyką (2019).
Wśród obecnych studentów fortepianu znajdują się laureaci rozmaitych ogólnopolskich i międzynarodowych konkursów pianistycznych. Najmłodsi pracownicy naukowi Katedry pretendują do miana wybitnych artystów swojego pokolenia. Kadra pedagogiczna składa się z autorytetów pianistycznych naszego kraju i Europy.